دعوای تأیید و اثبات وقوع عقد بیع

-تعریف عقد بیع: مطابق با ماده ۳۳۸ قانون مدنی ، بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.
به بیان ساده تر ، عقد بیع همان قرارداد خرید و فروش رایج در عرف جامعه می‌باشد که طبق این عقد شخصی در مقام فروشنده اقدام به فروش مال متعلق به خودش در مقابل قیمت مشخص به شخص دیگر در مقام خریدار می‌نماید.

عقد بیع تحت چه شرایطی به طور صحیح منعقد می‌شود؟
مطابق با تعریفی که قانون مدنی از عقد بیع ارائه داده است به محض حصول توافق بین مالک و مشتری در خصوص مال مورد نظر و قیمت آن عقد بیع به طور صحیح واقع گشته و مشتری مالک مال و فروشنده مالک وجه (قیمت) می‌گردد و نیازی به تسلط فیزیکی طرفین بر مال مورد معامله و هم‌چنین قیمت آن نمی‌باشد.
لکن مشکل زمانی آغاز می‌گردد که عقد بیع به صورت شفاهی صورت گرفته و هیچ‌گونه توافق مکتوبی بین طرفین وجود نداشته و هریک از آن ها (خواه فروشنده یا خریدار) از عمل به تعهدات خود که می‌تواند حسب مورد تحویل مال (مَبیع) به خریدار (اعم از منقول یا غیر منقول) و یا پرداخت قیمت (ثَمَن) به فروشنده می‌باشد خودداری نموده و طرف دیگر را با مشکل مواجه سازد.
در این صورت هریک از طرفین می‌بایست جهت الزام طرف مقابل به انجام تعهدات خود اقدام به تقدیم دادخواست “تأیید و اثبات وقوع عقد بیع” و متعاقبا سایر درخواست های مرتبط که حسب مورد می‌تواند الزام به تنظیم سند رسمی در خصوص املاک ، تحویل مبیع ، مطالبه ثمن و غیره باشد ، نماید.

شرایط اقامه دعوای “تأیید و اثبات وقوع عقد بیع” چیست؟
نخست آن که خواهان دعوا می‌بایست وقوع عقد بیع بین خود و خوانده را با استفاده از دلایل محکمه پسند اثبات نماید که نوع دلایل با توجه به اینکه خواهان فروشنده بوده و یا خریدار، متفاوت است.
به طور مثال: در صورتیکه فروشنده جهت اثبات وقوع عقد بیع اقدام به طرح دعوا نموده و متعاقبا تقاضای پرداخت ثمن را از خوانده (خریدار) داشته باشد می‌تواند با استفاده از شهادت و معرفی شهود خود که در زمان وقوع معامله بین طرفین حاضر و ناظر توافقات بوده اند ، عقد بیع را به اثبات برساند.
در مقابل اگر خواهان پرونده ، شخص خریدار بوده باشد می‌تواند علاوه بر معرفی شاهد ، اسنادی را که نشان دهنده واریز وجه به حساب خوانده بود است را ارائه نموده و بدین ترتیب عقد بیع را اثبات و تقاضای تحویل مبیع را داشته باشد.

مرجع صالح جهت رسیدگی به دعوای “اثبات و تأیید وقوع عقد بیع” چه مرجعی می‌باشد؟
در صورتیکه مال موضوع دعوا غیر منقول مانند: ملک باشد دادگاه واقع در حوزه قضایی ملک صالح به رسیدگی بوده و اگر مال ، منقول باشد مانند: خودرو طبق عمومات قانون آیین دادرسی مدنی عمل می‌گردد.

لازم به ذکر است که دعوای “تأیید و اثبات وقوع بیع” از منظر قانون می‌تواند هم در خصوص اموال منقول و هم اموال غیر منقول مطرح گردد.

نحوه اجرای رأی در دعوای “تأیید و اثبات وقوع عقد بیع” به چه صورت است؟
در صورتیکه وقوع بیع مورد نظر خواهان در محکمه به اثبات برسد حکم صادره صرفا جنبه اعلامی داشته بدین معنی که نیازی به صدور اجرائیه نمی‌باشد به همین دلیل بسیاری از قضات معتقد هستند که دعوای مزبور می‌بایست همراه با دعوای الزام به تنظیم سند رسمی مطرح گردد تا پس از صدور حکم ، خوانده دعوا ملزم به تنظیم سند به نام خواهان گردد در غیر این صورت صرف صدور حکم مبنی بر تأیید و اثبات وقوع عقد بیع نمی‌تواند تعهد و الزامی را برای خوانده جهت تنظیم سند ایجاد نماید.